Naród sobie 
Teatr Polski w 1918 roku
Teatr Polski - powstały specjalnie dla potrzeb sceny teatralnej w 1875 r. gmach przy ówczesnej ulicy Berlińskiej (obecnie 27 Grudnia), autorstwa Stanisława Hebanowskiego. Scena w trakcie zaborów była ostoją polskiej tradycji i kultury, znakiem sprzeciwu wobec restrykcyjnej polityki władz zaborczych.
Historia[]
O budowie Teatru Polskiego w Poznaniu można buło myśleć dopiero po uchyleniu 26 czerwca 1869 ustawy wymagającej zgody władz na przedstawienia w językach obcych (innych niż urzędowy niemiecki) .I wtedy już 1 grudnia 1969 roku konstytuuje się Komitet Teatralny, który przekształca się w Spółkę Akcyjną pod nazwą „Teatr Polski w Ogrodzie Potockiego”, wcześniej w grudniu 1870 roku Bolesław Potocki z Będlewa ofiarował na rzecz powstającej Spółki swój ogród przy ulicy Libelta. Pierwotnym zamiarem było budowa teatru w tym ogrodzie, jednak aby uniknąć charakteru teatru ogródkowego podjęto starania o nabycie działki w centrum miasta. Ogród Potockiego sprzedano a pieniądze przeznaczono na zakup parceli pod budowę teatru. W grudnia 1871 r. Spółka kupiła posiadłość przy ulicy Berlińskiej (dziś 27 Grudnia) o powierzchni 2 tys. m2, od Stanisława Hebanowskiego. Stanisław Hebanowski bezinteresownie zaprojektował budynek teatru. Projekt Hebanowskiego zatwierdzono i można było budować. I budowano Teatr Polski w Poznaniu przeciw procesowi niemczenia, w chwili ostrej walki z pruskimi władzami, gdy wycofywano ze szkół język polski, aresztowano społeczników i działaczy, księży (m. in. arcybiskupa Ledóchowskiego), gdy przesiedlano nauczycieli do Rzeszy, gdy wprowadzano ostre, „kagańcowe” prawo prasowe. Budowano go dzięki zaangażowaniu społeczeństwa zbierając na budowę pieniądze poprzez komitety, towarzystwa, komisje i to nie tylko w Wielkopolsce ale i w Galicji i na Pomorzu. Zbiórki poprzez datki w różnej postaci, również poprzez tzw. trzymarkówki zbierane w klimacie zabawy, anegdot, wierszyków, organizowano na ten cel bale, zabawy, przedstawienia amatorskie.Stworzono teatr przy pomocy działań politycznych, patriotycznych, socjotechnicznych, którym nadano symboliczne znaczenie, z wykorzystaniem wielkopolskiej organizacji, umiejętnego wykorzystania praw ekonomicznych, organicznikowskiej pasji i symboliki romantycznych koncepcji sztukiNapis na frontonie – „Naród sobie” (który na żądanie władz pruskich pierwotnie umieszczono na elewacji od strony dziedzińca) - jest (jak widać) adekwatny do sytuacji, w jakiej powstał teatr i do sposobu jego wzniesienia, teatr był symbolem polskości. 25 września 1875 roku uroczysta inauguracja stałej sceny spektaklem. Od 1925 roku obowiązuje skrócona nazwa - Teatr Polski w Poznaniu.
Wygląd budynku teatru[]
'Fasada teatru z ryzalitem na osi z dekoracyjnie obramionymi oknami i drzwiami, wycofane boki ozdobione bonowaniem. Wnętrze z widownią na rzucie dzwonu z trzema piętrami balkonów, loże z rzeźbionymi atlantami, puttami, postaciami kobiecymi.Symbole sztuk pięknych, nauki i handlu nadawały całości charakteru „świątyni narodowej”. W 1928 roku, żeby przygotować na Powszechną Wystawę Krajową, gmach przebudowano. Wysunięto o 5 metrów front do przodu co umożliwiło rozszerzenie foyer i urządzenie po bokach kas biletowych.
Kamienica Gorgolewskiego[]
Otwarcie budynku teatru nie zamknęło działań inwestycyjnych, wszyscy zdawali sobie z konieczności trwałego zabezpieczenia. Stojąca przy ulicy kamienica nie dawała wystarczających dochodów na utrzymanie placówki. Pod koniec lat osiemdziesiątych zaczęto myśleć o stworzeniu solidnego zabezpieczenia dla teatru. 27 marca 1890 roku, powstała druga spółka, nazwana „Pomoc”, która miała uratować interesy Spółki „Teatr Polski w Ogrodzie Potockiego” i zapewnić byt finansowy kolejnym sezonom. Spółka „Pomoc” wybudowała na przylegającym do teatru i dokupionym teraz gruncie - hotel „Victoria”, salę zabaw (obecnie Malarnia) i obok trzypiętrową czynszową kamienicę. Kamienicę o trzech piętrach, z podwójnym przejazdem na wewnętrzny dziedziniec, na którym znajdował się budynek teatru, budynek z lokalami sklepowymi na parterze, z mieszkalnymi lokalami (po 6 i 7 pokoi) na piętrach, zaprojektował znany w Wielkopolsce architekt Zygmunt Gorgolewski. Kamienica ta stanowiła właściwe zabezpieczenie bytu teatru. Fasada z powtarzającymi się modułami i detalami architektonicznymi, monumentalny efekt poprzez wydzielenie na niej trzech ryzalitów, z których środkowy z dwoma wjazdami na dziedziniec zwieńczony trójkątnym tympanonem z rzeźbą młodej Wielkopolanki wykonanej przez Władysława Marcinkowskiego, ( w projekcie Gorgolewskiego była rzeźba dwóch kobiet). Niepowetowaną stratą jest zniszczenie tej kamienicy w okresie powojennym, co spowodowało zniknięcie dziedzińca teatralnego, który spełniał funkcje zewnętrznego foyer teatru.
Misja[]
Pierwszy sezon teatralny zaplanowano z myślą o widzach z warstwy ziemiaństwa i inteligencji. Kolejne jednak przygotowywano już myśląc o potrzebach największej publiczności - ubogiego mieszczaństwa. Teatr Polski stał się „teatrem ludowym”, grając polskie komedie kontuszowe, moralizatorskie wodewile oraz wystawiając sceny z historii ojczyzny.
Historia w wieku XX[]
Taki charakter Teatru zachował się do początku wieku XX. Do czasu wybuchu I Wojny Światowej program skupiał się na scenie mieszczańskiej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Teatr, pod kierownictwem Bolesława Szczurkiewicza, z powodzeniem rywalizował z awangardowym Teatrem Nowym i innymi poznańskimi scenami.
Gmach ocalał w czasie II Wojny Światowej i wznowił działalność w maju 1945 roku. Do roku 1948 Teatrem ponownie kierował Szczurkiewicz. W powojennych latach scena Teatru Polskiego była jedną z najciekawszych w Polsce. Nawiązano współpracę z scenografami: Janem Kosińskim, Andrzejem Cybulskim i Andrzejem Stopką. W czasach panowania socrealizmu we wszelkich dziedzinach życia, za sprawą Wiliama Horzycy kierującego sceną w latach 1948-1951, mówiło się o Teatrze Polskim, że to jedno z nielicznych miejsc, w którym uprawia się sztukę przez duże „S”.
Współczesność[]
Historia Teatru Polskiego z ostatnich kilkudziesięciu lat charakteryzuje się przede wszystkim zmianami dyrektorów artystycznych, którzy utrzymywali się w teatrze przeciętnie przez dwa, trzy sezony. Częste rotacje na stanowisku osoby odpowiedzialnej za artystyczny kształt teatru nie sprzyjał poznańskiej scenie. Teatr Polski nie wypracował charakterystycznego oblicza. Należał do średnich scen w skali kraju.
Ostatnie ćwierćwiecze to okres pozostawania sceny przy ulicy 27 Grudnia w ceniu poznańskich teatrów niezależnych - Teatru Biuro Podróży, Porywacze Ciał oraz Teatru Ósmego Dnia.
W latach 1995-1998 próby odmiany oblicza Polskiego podjął się Lech Raczak. W roku 2000 kierowania sceną podjął się Paweł Łysak i Paweł Wodziński.
W teatrze zaczęło też działać Centrum Dramaturgii zajmujące się promocją współczesnych sztuk polskich i zagranicznych. Centrum prowadzi także działalność wydawniczą, wydaje m.in. książki w ramach serii Dramaturgia współczesna.
Premiery w Teatrze Polskim[]
1945[]
Przed pierwszą powojenną premierą teatralną w Teatrze Polskim odbył się 18 marca 1945 r. „Poranek artystyczny” zrealizowany przez Mariana Leszcz-Mirskiego i innych artystów poznańskich.
| Autor | Tytuł | Data premiery | Reżyseria | Scenografia |
|---|---|---|---|---|
| Stefan Żeromski | „Uciekła mi przepióreczka” | 27 kwietnia | zbiorowa | J. Piasecki |
| Aleksander Fredro | „Damy i huzary” | 18 maja | L. Stępowski | J. Piasecki |
| Gabriela Zapolska | „Moralność pani Dulskiej” | 30 czerwca | W. Neubelt | J. Piasecki |
| Wanda Karczewska | „Ziemia oskarża” | 18 lipca | W. Drewicz | Z. Szpingier |
| Ladislas Fodor | „Matura” | 5 września | W. Stoma | J. Piasecki |
| Tadeusz Perkitny | „Droga do źródeł” | 9 listopada | S. Drewicz | J. Piasecki |
| Aleksander Fredro | „Pan Jowialski” | 20 grudnia | E. Chaberski | J. Piasecki |
Linki[]
Galeria[]
